Της Μαρίας Νίκα - Πηγή: www.tharrosnews.gr
Ο εκπαιδευτικός Ηλίας Μπάκας δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Διευθυντής του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Καλαμάτας για αρκετά χρόνια, κατάφερε όχι μόνο να προσφέρει πολλά στην Ειδική Αγωγή, στους μαθητές και τις οικογένειές τους, αλλά και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε η κοινωνία τα Ειδικά Σχολεία και τους ανθρώπους με αναπηρίες. Από αυτόν το Σεπτέμβρη ο Ηλίας Μπάκας δε βρίσκεται πια στην εκπαίδευση, καθώς συνταξιοδοτήθηκε. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι μια συνέντευξη μαζί του θα είχε ενδιαφέρον…
-Ας ξεκινήσουμε από τα παιδικά σας χρόνια…
Ήμουν παιδί μιας πολύτεκνης ορεινής οικογένειας. Τα χωριά μου είναι στον Ταΰγετο, είμαστε ανεβοκατεβάτες, έχω ζήσει έξω στη φύση. Το πάνω χωριό είναι τα Κεφαλόβρυσα στην κοινότητα Πηγαδίων και το κάτω τα Μενινά, κοντά στην Καλαμάτα. Το καλοκαίρι πηγαίναμε ψηλά, γιατί οι πρόγονοι ήταν τσοπαναραίοι. Μέχρι πρότινος ο πατέρας μου έκανε αυτή τη διαδρομή, Μενινά - Ταΰγετο. Εμείς, οι πιο μοντέρνοι, μπήκαμε σε διαμερίσματα μέσα στην πόλη και «καλοπεράσαμε». Μεγάλωσα με δυσκολίες. Και στο γυμνάσιο και στο λύκειο ακόμη, με τη λάμπα πετρελαίου ήμουν. Ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα τότε στο σχολείο, τα παιδιά προσβάλλονταν. Περισσότερο με καταρράκωνε, όχι η σωματική βία που ασκούσαν πολλές φορές οι δάσκαλοί μας, αλλά η προσβολή της προσωπικότητάς μας. Νιώθαμε ως παιδιά ότι ήμαστε κατώτεροι άνθρωποι από τους μεγάλους. Με τους ξυλοδαρμούς, με τις τιμωρίες… Αυτό «γράφτηκε» μέσα μου άσχημα, με επηρέασε πολύ. Και είχα μεγάλη συμπάθεια για τα παιδιά που αντιμετώπιζαν ειδικές δυσκολίες και προβλήματα. Γιατί παλιά, όσα από αυτά τα παιδιά φοιτούσαν στο γενικό σχολείο, είχαν τη χλεύη των δασκάλων και των συμμαθητών τους. Έχω αυτές τις σκηνές έντονες στο μυαλό μου, ήταν μαρτυρική η ζωή τους. Έφευγαν από το σχολείο με διαλυμένη προσωπικότητα. Παιδιά με αναπηρίες, νοητική υστέρηση. Έχω εικόνες που δε θα ξεχάσω ποτέ όσο ζω. Μέχρι τη δεκαετία του ’60 δεν υπήρχε τίποτα. Το ξύλο στα σχολεία ήταν επιτρεπτό, έστω και σιωπηρά.
-Δάσκαλος πώς αποφασίσατε να γίνετε;
Μου άρεσε να είμαι με τα παιδιά, να κάνω πράγματα μαζί τους. Είναι πιο αμοιβαίες οι σχέσεις. Και πέρασα καλά. Δούλεψα σε πάρα πολλά σχολεία στη γενική εκπαίδευση. Η Ειδική Αγωγή ήταν κάτι διαφορετικό.
-Η Ειδική Αγωγή ήταν επιλογή σας;
Ναι, το επέλεξα. Είναι μιαν άλλη εμπειρία. Ναι μεν τα παιδιά είναι όλα ίδια, έχουν τις ίδιες ανάγκες, όμως ως εμπειρία για έναν εκπαιδευτικό είναι πολύ διαφορετική. Σκέφτεσαι συνέχεια τους μαθητές σου. Και το καλοκαίρι στις διακοπές. Μια φορά είχα πάει στη Θεσσαλία, στα βαμβάκια και τα ζαχαρότευτλα. Ξερίζωσα, λοιπόν, κάποια φυτά για να τα πάρω μαζί μου και να τα δείξω στα παιδιά. Κάθε μέρα προετοιμαζόμουν 2 - 3 ώρες στο σπίτι, για να τους κάνω πράγματα. Και τότε δεν υπήρχε βοήθεια, σήμερα βρίσκεις πολλά προγράμματα ενδεικτικά για να σε καθοδηγήσουν, βοηθήματα, υπάρχουν οι υπολογιστές, το διαδίκτυο. Θυμάμαι, ψάχναμε με συναδέλφους στην Αθήνα στα βιβλιοπωλεία, στη Σόλωνος και στην Ακαδημίας, να βρούμε βιβλία και όταν βρίσκαμε κανένα για την Ειδική Αγωγή, ενθουσιαζόμασταν. Τώρα βρίσκεις μεγάλη βιβλιογραφία, ξένη απέραντη, αλλά και στα ελληνικά. Σήμερα η γνώση υπάρχει.
-Στο Ειδικό Σχολείο βρεθήκατε από την ίδρυσή του;
Όχι, πήγα αργότερα. Το Ειδικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1982. Στεγαζόταν στο προαύλιο του 18ου σε ένα τροχόσπιτο. Λίγα παιδάκια, πολύ δύσκολες συνθήκες. Το 1986 που έγινε ο σεισμός, η ολλανδική κυβέρνηση έστειλε το προκάτ κτήριο. Στη συνέχεια οι ομογενείς της Αυστραλίας έδωσαν χρήματα για να χτιστεί το 1ο Δημοτικό της Καλαμάτας και όσα έμειναν διατέθηκαν για το Ειδικό. Έβαλε και η Νομαρχία και έγινε η προέκταση, έτσι «ανάσανε» το σχολείο. Τώρα έχει κάποιους χώρους, εργαστήρια, παιδότοπο, γραφεία για ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, κουζίνες, μπάνια κ.λπ. Ωστόσο, το κτήριο αυτό είναι παλιό, δεν έχει προδιαγραφές. Έχει, όμως, οικόπεδο δίπλα το Ειδικό Σχολείο πολύ μεγάλο, που αγοράστηκε πριν από 2-3 χρόνια. Μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία να χτιστεί νέο κτήριο.
-Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα παιδιά με αναπηρίες δεν μπορούν να μάθουν…
Όλα τα παιδιά είναι εκπαιδευτικά εξελίξιμα. Όλα μαθαίνουν, απλά μαθαίνουν το καθένα με το δικό του τρόπο, με το δικό του ρυθμό. Κάποια είναι δύσκολο να αποκτήσουν ακαδημαϊκές δεξιότητες, Γλώσσα, Μαθηματικά. Μαθαίνουν, όμως, άλλα πράγματα, διαβίωση, αυτοεξυπηρέτηση… Επειδή υπάρχουν ακόμη και εκπαιδευτικοί που πιστεύουν ότι δεν αξίζει τον κόπο γιατί τα παιδιά δε μαθαίνουν, θα πω το εξής: Ένα παιδί με αυτισμό, εάν δεν εκπαιδευτεί, μεγαλώνοντας δεν έχει καμία επικοινωνία. Διψά, θέλει νερό και χτυπιέται, φωνάζει και σπάει. Εάν δεχθεί εκπαίδευση, έχει μια κοινωνικότητα, συνεργάζεται με τους γονείς, επικοινωνεί, μπορεί να τηρήσει ένα πρόγραμμα, να βγει από το σπίτι, να καθίσει έξω να πιει μια πορτοκαλάδα, να πάει μια βόλτα. Σε διαφορετική περίπτωση, η οικογένεια έχει φοβερό πρόβλημα, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αυτό και μόνο αξίζει τον κόπο. Επιπλέον, εάν ο γονιός κάθεται όλη μέρα να φυλάει το παιδί, δεν μπορεί να βγει και στην αγορά εργασίας. Χάνονται εργατοώρες από την παραγωγική διαδικασία. Αυτά τα έχουν μελετήσει στο εξωτερικό. Ξέρουν ότι συμφέρει και οικονομικά να πηγαίνουν στο σχολείο τα παιδιά αυτά.
-Διστάζουν οι γονείς να γράψουν το παιδί τους στο Ειδικό Σχολείο;
Υπάρχει μια προκατάληψη για όλες αυτές τις δομές γενικότερα. Κυρίως για το Ειδικό Νηπιαγωγείο, όπου τα παιδιά ξεκινούν από 4 ετών. Είναι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί, δε φταίνε οι άνθρωποι. Γιατί πολλές φορές σε αυτή την ηλικία το πρόβλημα δεν είναι εμφανές και οι γονείς ελπίζουν ότι το παιδί θα επικοινωνήσει. Πάντα υποστήριζα τους γονείς. Γιατί δεν είναι εύκολο, ανεβαίνουν ένα Γολγοθά, κάποιες φορές δεν έχουν χρόνο, νιώθουν κουρασμένοι, παραιτούνται… Και τώρα, φεύγοντας, τους είπα να λειτουργήσουν το Σύλλογο Γονέων που έχουν, ας τον κάνουν και Φίλων, να έχουν ΑΦΜ, και μέσα από αυτό το σύλλογο να διεκδικήσουν πράγματα. Υπάρχει τρόπος να γίνει και ξενώνας και άλλα. Ας βγουν προς τα έξω, ας αγωνιστούν γι’ αυτό, θα νιώσουν ωραία. Θυμάμαι, όταν πρωτοπήγα στο σχολείο, οι γονείς δεν ήθελαν να κάνουμε παρέλαση, δίσταζαν να βγουν φωτογραφία για την εφημερίδα ή να δείξει το κανάλι τα παιδιά. Στην πορεία αυτό ξεπεράστηκε. Άνοιξε το σχολείο, βγήκαμε προς τα έξω και ήρθαν πάρα πολλοί άνθρωποι που μας στήριξαν και μας έφεραν υλικά. Μέχρι σιδερώστρα και πλυντήρια έχει το σχολείο. Θα έρθουν τώρα διαδραστικοί πίνακες. Μακάρι αυτό να συνεχιστεί. Έχει μεγάλη σημασία για τα παιδιά, τις οικογένειες και τη δημοκρατικότητά μας. Πρώτα δεν ήξεραν ούτε οι γείτονες ότι υπάρχει ένα Ειδικό Σχολείο εκεί. Τώρα το ξέρει όλος ο κόσμος. Έχουν σπάσει τα ταμπού. Όλα αυτά τα χρόνια βοήθησε πολύς κόσμος, απλοί πολίτες, χορηγοί, εθελοντές, τα ΜΜΕ. Στήριξαν το σχολείο, άλλαξε η συνείδηση της κοινωνίας. Έγιναν πολλά. Και η Πολιτεία, όμως, πρέπει να κάνει το καθήκον της.
-Αναπολώντας τα χρόνια που περάσατε στην ειδική εκπαίδευση, τι σκέφτεστε;
Όταν πήγα διευθυντής στο σχολείο είχα πολλά στο μυαλό μου. Έγιναν αρκετά, κάποια όχι. Ως δάσκαλος, πάντως, ένιωθα πιο ωραία απ’ ό,τι όταν έγινα διευθυντής. Γιατί μετά δεν είχα πλέον την τάξη μου, είχα ένα σωρό πράγματα άλλα. Επίσης τη γραφειοκρατία, ένα τέρας που διαλύει τα πάντα, είχα να κάνω με γονείς, με συναδέλφους, πολλά. Θέλω, όμως, να πω κάτι για το θεσμό του σχολικού συμβούλου στην Ειδική Αγωγή. Ένα θεσμό που δεν πρόσφερε τίποτα. Απέτυχε παταγωδώς κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη, χωρίς να καταμαρτυρώ για τους ανθρώπους που πέρασαν από εκεί. Αλλά ο θεσμός δε βοήθησε. Δεν υπήρξε καμία μα καμία καθοδήγηση. Οι σύμβουλοι περνούσαν μια φορά το χρόνο, είχαν μεγάλες περιφέρειες, όλη την Πελοπόννησο με έδρα την Τρίπολη, έδιναν μερικές γενικές συμβουλές, «να είστε αγαπημένοι» κ.λπ., ρωτούσαν κάποιοι συνάδελφοι ορισμένα θέματα που δεν ήταν καν αρμοδιότητα του συμβούλου… Ποτέ δεν μπήκε κάποιος σύμβουλος στην τάξη να δει τι κάνει ο συνάδελφος, να δώσει ιδέες, να πάρει ιδέες από το ένα σχολείο και να τις μεταφέρει στο άλλο. Σε κάθε σχολείο να έχει το φάκελό του, να ξέρει τι γίνεται, να υπάρχει ένας έλεγχος. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Κάθε δάσκαλος ανάλογα με τη συνείδησή του έκανε πράγματα. Φταίνε πολλοί, φταίει και η Πολιτεία, φταίμε κι εμείς που δε θωρακίσαμε ένα θεσμό που ήταν δημοκρατικός και τώρα θα λουστούμε τους μάνατζερ και δεν ξέρω τι άλλο.
-Σήμερα που βρίσκεστε εκτός σχολείου, τι κάνετε;
Η ζωή κάνει κύκλο. Μεγάλωσα μέσα στα χωράφια, στις πηγές, στα βουνά, δίπλα στα ζώα. Τώρα ξαναγυρίζω εκεί. Επίσης στο διάβασμα που μου αρέσει πολύ. Και το ραδιόφωνο μου αρέσει, αλλά τώρα πια δεν υπάρχει.
Ο εκπαιδευτικός Ηλίας Μπάκας δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Διευθυντής του Ειδικού Δημοτικού Σχολείου Καλαμάτας για αρκετά χρόνια, κατάφερε όχι μόνο να προσφέρει πολλά στην Ειδική Αγωγή, στους μαθητές και τις οικογένειές τους, αλλά και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο έβλεπε η κοινωνία τα Ειδικά Σχολεία και τους ανθρώπους με αναπηρίες. Από αυτόν το Σεπτέμβρη ο Ηλίας Μπάκας δε βρίσκεται πια στην εκπαίδευση, καθώς συνταξιοδοτήθηκε. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι μια συνέντευξη μαζί του θα είχε ενδιαφέρον…
-Ας ξεκινήσουμε από τα παιδικά σας χρόνια…
Ήμουν παιδί μιας πολύτεκνης ορεινής οικογένειας. Τα χωριά μου είναι στον Ταΰγετο, είμαστε ανεβοκατεβάτες, έχω ζήσει έξω στη φύση. Το πάνω χωριό είναι τα Κεφαλόβρυσα στην κοινότητα Πηγαδίων και το κάτω τα Μενινά, κοντά στην Καλαμάτα. Το καλοκαίρι πηγαίναμε ψηλά, γιατί οι πρόγονοι ήταν τσοπαναραίοι. Μέχρι πρότινος ο πατέρας μου έκανε αυτή τη διαδρομή, Μενινά - Ταΰγετο. Εμείς, οι πιο μοντέρνοι, μπήκαμε σε διαμερίσματα μέσα στην πόλη και «καλοπεράσαμε». Μεγάλωσα με δυσκολίες. Και στο γυμνάσιο και στο λύκειο ακόμη, με τη λάμπα πετρελαίου ήμουν. Ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα τότε στο σχολείο, τα παιδιά προσβάλλονταν. Περισσότερο με καταρράκωνε, όχι η σωματική βία που ασκούσαν πολλές φορές οι δάσκαλοί μας, αλλά η προσβολή της προσωπικότητάς μας. Νιώθαμε ως παιδιά ότι ήμαστε κατώτεροι άνθρωποι από τους μεγάλους. Με τους ξυλοδαρμούς, με τις τιμωρίες… Αυτό «γράφτηκε» μέσα μου άσχημα, με επηρέασε πολύ. Και είχα μεγάλη συμπάθεια για τα παιδιά που αντιμετώπιζαν ειδικές δυσκολίες και προβλήματα. Γιατί παλιά, όσα από αυτά τα παιδιά φοιτούσαν στο γενικό σχολείο, είχαν τη χλεύη των δασκάλων και των συμμαθητών τους. Έχω αυτές τις σκηνές έντονες στο μυαλό μου, ήταν μαρτυρική η ζωή τους. Έφευγαν από το σχολείο με διαλυμένη προσωπικότητα. Παιδιά με αναπηρίες, νοητική υστέρηση. Έχω εικόνες που δε θα ξεχάσω ποτέ όσο ζω. Μέχρι τη δεκαετία του ’60 δεν υπήρχε τίποτα. Το ξύλο στα σχολεία ήταν επιτρεπτό, έστω και σιωπηρά.
-Δάσκαλος πώς αποφασίσατε να γίνετε;
Μου άρεσε να είμαι με τα παιδιά, να κάνω πράγματα μαζί τους. Είναι πιο αμοιβαίες οι σχέσεις. Και πέρασα καλά. Δούλεψα σε πάρα πολλά σχολεία στη γενική εκπαίδευση. Η Ειδική Αγωγή ήταν κάτι διαφορετικό.
-Η Ειδική Αγωγή ήταν επιλογή σας;
Ναι, το επέλεξα. Είναι μιαν άλλη εμπειρία. Ναι μεν τα παιδιά είναι όλα ίδια, έχουν τις ίδιες ανάγκες, όμως ως εμπειρία για έναν εκπαιδευτικό είναι πολύ διαφορετική. Σκέφτεσαι συνέχεια τους μαθητές σου. Και το καλοκαίρι στις διακοπές. Μια φορά είχα πάει στη Θεσσαλία, στα βαμβάκια και τα ζαχαρότευτλα. Ξερίζωσα, λοιπόν, κάποια φυτά για να τα πάρω μαζί μου και να τα δείξω στα παιδιά. Κάθε μέρα προετοιμαζόμουν 2 - 3 ώρες στο σπίτι, για να τους κάνω πράγματα. Και τότε δεν υπήρχε βοήθεια, σήμερα βρίσκεις πολλά προγράμματα ενδεικτικά για να σε καθοδηγήσουν, βοηθήματα, υπάρχουν οι υπολογιστές, το διαδίκτυο. Θυμάμαι, ψάχναμε με συναδέλφους στην Αθήνα στα βιβλιοπωλεία, στη Σόλωνος και στην Ακαδημίας, να βρούμε βιβλία και όταν βρίσκαμε κανένα για την Ειδική Αγωγή, ενθουσιαζόμασταν. Τώρα βρίσκεις μεγάλη βιβλιογραφία, ξένη απέραντη, αλλά και στα ελληνικά. Σήμερα η γνώση υπάρχει.
-Στο Ειδικό Σχολείο βρεθήκατε από την ίδρυσή του;
Όχι, πήγα αργότερα. Το Ειδικό Σχολείο ιδρύθηκε το 1982. Στεγαζόταν στο προαύλιο του 18ου σε ένα τροχόσπιτο. Λίγα παιδάκια, πολύ δύσκολες συνθήκες. Το 1986 που έγινε ο σεισμός, η ολλανδική κυβέρνηση έστειλε το προκάτ κτήριο. Στη συνέχεια οι ομογενείς της Αυστραλίας έδωσαν χρήματα για να χτιστεί το 1ο Δημοτικό της Καλαμάτας και όσα έμειναν διατέθηκαν για το Ειδικό. Έβαλε και η Νομαρχία και έγινε η προέκταση, έτσι «ανάσανε» το σχολείο. Τώρα έχει κάποιους χώρους, εργαστήρια, παιδότοπο, γραφεία για ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό, κουζίνες, μπάνια κ.λπ. Ωστόσο, το κτήριο αυτό είναι παλιό, δεν έχει προδιαγραφές. Έχει, όμως, οικόπεδο δίπλα το Ειδικό Σχολείο πολύ μεγάλο, που αγοράστηκε πριν από 2-3 χρόνια. Μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία να χτιστεί νέο κτήριο.
-Κάποιοι υποστηρίζουν ότι τα παιδιά με αναπηρίες δεν μπορούν να μάθουν…
Όλα τα παιδιά είναι εκπαιδευτικά εξελίξιμα. Όλα μαθαίνουν, απλά μαθαίνουν το καθένα με το δικό του τρόπο, με το δικό του ρυθμό. Κάποια είναι δύσκολο να αποκτήσουν ακαδημαϊκές δεξιότητες, Γλώσσα, Μαθηματικά. Μαθαίνουν, όμως, άλλα πράγματα, διαβίωση, αυτοεξυπηρέτηση… Επειδή υπάρχουν ακόμη και εκπαιδευτικοί που πιστεύουν ότι δεν αξίζει τον κόπο γιατί τα παιδιά δε μαθαίνουν, θα πω το εξής: Ένα παιδί με αυτισμό, εάν δεν εκπαιδευτεί, μεγαλώνοντας δεν έχει καμία επικοινωνία. Διψά, θέλει νερό και χτυπιέται, φωνάζει και σπάει. Εάν δεχθεί εκπαίδευση, έχει μια κοινωνικότητα, συνεργάζεται με τους γονείς, επικοινωνεί, μπορεί να τηρήσει ένα πρόγραμμα, να βγει από το σπίτι, να καθίσει έξω να πιει μια πορτοκαλάδα, να πάει μια βόλτα. Σε διαφορετική περίπτωση, η οικογένεια έχει φοβερό πρόβλημα, δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αυτό και μόνο αξίζει τον κόπο. Επιπλέον, εάν ο γονιός κάθεται όλη μέρα να φυλάει το παιδί, δεν μπορεί να βγει και στην αγορά εργασίας. Χάνονται εργατοώρες από την παραγωγική διαδικασία. Αυτά τα έχουν μελετήσει στο εξωτερικό. Ξέρουν ότι συμφέρει και οικονομικά να πηγαίνουν στο σχολείο τα παιδιά αυτά.
-Διστάζουν οι γονείς να γράψουν το παιδί τους στο Ειδικό Σχολείο;
Υπάρχει μια προκατάληψη για όλες αυτές τις δομές γενικότερα. Κυρίως για το Ειδικό Νηπιαγωγείο, όπου τα παιδιά ξεκινούν από 4 ετών. Είναι οι ψυχολογικοί μηχανισμοί, δε φταίνε οι άνθρωποι. Γιατί πολλές φορές σε αυτή την ηλικία το πρόβλημα δεν είναι εμφανές και οι γονείς ελπίζουν ότι το παιδί θα επικοινωνήσει. Πάντα υποστήριζα τους γονείς. Γιατί δεν είναι εύκολο, ανεβαίνουν ένα Γολγοθά, κάποιες φορές δεν έχουν χρόνο, νιώθουν κουρασμένοι, παραιτούνται… Και τώρα, φεύγοντας, τους είπα να λειτουργήσουν το Σύλλογο Γονέων που έχουν, ας τον κάνουν και Φίλων, να έχουν ΑΦΜ, και μέσα από αυτό το σύλλογο να διεκδικήσουν πράγματα. Υπάρχει τρόπος να γίνει και ξενώνας και άλλα. Ας βγουν προς τα έξω, ας αγωνιστούν γι’ αυτό, θα νιώσουν ωραία. Θυμάμαι, όταν πρωτοπήγα στο σχολείο, οι γονείς δεν ήθελαν να κάνουμε παρέλαση, δίσταζαν να βγουν φωτογραφία για την εφημερίδα ή να δείξει το κανάλι τα παιδιά. Στην πορεία αυτό ξεπεράστηκε. Άνοιξε το σχολείο, βγήκαμε προς τα έξω και ήρθαν πάρα πολλοί άνθρωποι που μας στήριξαν και μας έφεραν υλικά. Μέχρι σιδερώστρα και πλυντήρια έχει το σχολείο. Θα έρθουν τώρα διαδραστικοί πίνακες. Μακάρι αυτό να συνεχιστεί. Έχει μεγάλη σημασία για τα παιδιά, τις οικογένειες και τη δημοκρατικότητά μας. Πρώτα δεν ήξεραν ούτε οι γείτονες ότι υπάρχει ένα Ειδικό Σχολείο εκεί. Τώρα το ξέρει όλος ο κόσμος. Έχουν σπάσει τα ταμπού. Όλα αυτά τα χρόνια βοήθησε πολύς κόσμος, απλοί πολίτες, χορηγοί, εθελοντές, τα ΜΜΕ. Στήριξαν το σχολείο, άλλαξε η συνείδηση της κοινωνίας. Έγιναν πολλά. Και η Πολιτεία, όμως, πρέπει να κάνει το καθήκον της.
-Αναπολώντας τα χρόνια που περάσατε στην ειδική εκπαίδευση, τι σκέφτεστε;
Όταν πήγα διευθυντής στο σχολείο είχα πολλά στο μυαλό μου. Έγιναν αρκετά, κάποια όχι. Ως δάσκαλος, πάντως, ένιωθα πιο ωραία απ’ ό,τι όταν έγινα διευθυντής. Γιατί μετά δεν είχα πλέον την τάξη μου, είχα ένα σωρό πράγματα άλλα. Επίσης τη γραφειοκρατία, ένα τέρας που διαλύει τα πάντα, είχα να κάνω με γονείς, με συναδέλφους, πολλά. Θέλω, όμως, να πω κάτι για το θεσμό του σχολικού συμβούλου στην Ειδική Αγωγή. Ένα θεσμό που δεν πρόσφερε τίποτα. Απέτυχε παταγωδώς κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη, χωρίς να καταμαρτυρώ για τους ανθρώπους που πέρασαν από εκεί. Αλλά ο θεσμός δε βοήθησε. Δεν υπήρξε καμία μα καμία καθοδήγηση. Οι σύμβουλοι περνούσαν μια φορά το χρόνο, είχαν μεγάλες περιφέρειες, όλη την Πελοπόννησο με έδρα την Τρίπολη, έδιναν μερικές γενικές συμβουλές, «να είστε αγαπημένοι» κ.λπ., ρωτούσαν κάποιοι συνάδελφοι ορισμένα θέματα που δεν ήταν καν αρμοδιότητα του συμβούλου… Ποτέ δεν μπήκε κάποιος σύμβουλος στην τάξη να δει τι κάνει ο συνάδελφος, να δώσει ιδέες, να πάρει ιδέες από το ένα σχολείο και να τις μεταφέρει στο άλλο. Σε κάθε σχολείο να έχει το φάκελό του, να ξέρει τι γίνεται, να υπάρχει ένας έλεγχος. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Κάθε δάσκαλος ανάλογα με τη συνείδησή του έκανε πράγματα. Φταίνε πολλοί, φταίει και η Πολιτεία, φταίμε κι εμείς που δε θωρακίσαμε ένα θεσμό που ήταν δημοκρατικός και τώρα θα λουστούμε τους μάνατζερ και δεν ξέρω τι άλλο.
-Σήμερα που βρίσκεστε εκτός σχολείου, τι κάνετε;
Η ζωή κάνει κύκλο. Μεγάλωσα μέσα στα χωράφια, στις πηγές, στα βουνά, δίπλα στα ζώα. Τώρα ξαναγυρίζω εκεί. Επίσης στο διάβασμα που μου αρέσει πολύ. Και το ραδιόφωνο μου αρέσει, αλλά τώρα πια δεν υπάρχει.
